Η ”Ασκητική” του Νίκου Καζαντζάκη

3 Φεβρουαρίου 2019
Rous News
Καταχωρήθηκε στο Άρθρα πολιτισμού Βιβλίο Βιβλιονέα Βιβλιοπαρουσιάσεις Νέα Βιβλίου Φιλοσοφία Χόμπυ

Night mode

Τι μας λέει, λοιπόν, στην “Ασκητική” ο Καζαντζάκης;

Ασκητική: Προετοιμασία, Πορεία (Το εγώ, Η Ράτσα, Η ανθρωπότητα, Η γη), Όραμα (αγώνας), Πράξη (Σχέση Θεού και Ανθρώπου), Σχέση Ανθρώπου και Ανθρώπου, Σχέση Ανθρώπου και Φύσης, Η σιγή.

Από το εξώφυλλο κιόλας του βιβλίου, η Δημιουργία είναι αυτή που τροφοδοτεί τη σκέψη του Κρητικού. Βλέπουμε δύο χέρια και την προσπάθεια των δαχτύλων τους να αγγίξουν το ένα το άλλο. Πρόκειται για λεπτομέρεια από τον πίνακα “Η δημιουργία του Αδάμ”, του Μιχαήλ Αγγέλου (βρίσκεται στην Καπέλα Σιξτίνα στο Βατικανό).

Στην εισαγωγή του μας “εξηγεί” ποια είναι αυτή η Δημιουργία. “Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο, καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο. Το μεταξύ φωτεινό διάστημα το λέμε ζωή”. Δύο ρεύματα, η ζωή και ο θάνατος, τα στοιχεία που την ορίζουν, όμως επειδή η ζωή είναι άναρχη, χρέος του ανθρώπου να βρει το όραμα εκείνο που θα χωρέσει τα δύο ρεύματα και θα ορίσει Σκέψη και Πράξη.

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ
Από δω ξεκινά και η ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ και πρώτο χρέος μας είναι να προετοιμάσουμε τον νου. Να ορίσουμε με σαφήνεια τα όρια του και να πάμε πέρα από τα φαινόμενα. Δεύτερο χρέος να αγωνιούμε για τη μαχόμενη ουσία πέρα από τα φαινόμενα. Να προσπαθήσουμε να γνωρίσουμε τις δυνάμεις του Σύμπαντος. Χρέος μα να ψάξουμε στο βαθύ, αιώνιο σκοτάδι. Το τρίτο χρέος είναι να νικηθεί ο μεγαλύτερος πειρασμός, η Ελπίδα. Σε αυτήν ελλοχεύει ο εφησυχασμός και ο άνθρωπος γεννήθηκε για να οργώνει το αμπέλι του, να ζευγαρώνει… Εντούτοις, για να βρει την ουσία των πραγμάτων οφείλει να ναυαγήσει, να πάει ήσυχα στην άβυσσο απαλλαγμένος απ’ όλα τα προηγούμενα. Πρέπει να μην ελπίζει, να μη φοβάται, να είναι ελεύθερος.

Η ΠΟΡΕΙΑ
Επόμενος στάδιο, Η ΠΟΡΕΙΑ. Αυτή έχει να κάνει με την Κραυγή που βγαίνει από την καρδιά. Ο άνθρωπος πρέπει να την ακούσει και να την ακολουθήσει. Κάποιος κατοικεί μέσα του και προσπαθεί να ελευθερωθεί. Επιλέγει την ανηφορική πορεία και ξεκινά να τον συναντήσει.

ΤΟ ΕΓΩ Σε αυτό το σημείο έρχεται το πρώτο σκαλοπάτι, το ΕΓΩ. Εδώ, ο Καζαντζάκης μας καλεί να αγωνιστούμε και να υποταχθούμε σε μια ανώτερη δύναμη. Στρατηγός του είναι η Κραυγή. Ο αγωνιστής βρίσκεται μέσα του και προσπαθεί να βγει έξω.

Η ΡΑΤΣΑ Δεύτερο σκαλοπάτι η ΡΑΤΣΑ. Μέσα του ακούει τη φράση “Δεν είμαι ένας! Δεν είμαι ένας!” και μας υπενθυμίζει ότι από τη στιγμή που γεννιόμαστε δεν είμαστε μόνοι μας. Προετοιμάζουμε για την επόμενη γενιά. “Πατάμε” στους προγόνους μας, παίρνουμε και δίνουμε, αλλά διαλέγουμε ποιον θα ακολουθήσουμε. Στόχος, να βοηθήσουμε το παιδί μας να μας ξεπεράσει.

Η ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ Τρίτο σκαλοπάτι Η ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ. Εδώ, ο “Ν.Κ” απαιτεί να ελευθερωθούμε από τη ράτσα και να πολεμήσουμε για να συντάξουμε το όραμα.

Η ΓΗΣ Επόμενο σκαλοπάτι Η ΓΗΣ. Η Γη είναι το σώμα όλων των σωμάτων. Η μήτρα που γεννά την ύλη, εκεί που γεννιέται ο άνθρωπος, εκεί που πρέπει να πεθάνει. Απ’ αυτήν βγαίνει η Πνοή, κάνει έφοδο και την ακολουθούμε στο αιώνιο κυνήγι του Γαμπρού για την αιωνιότητα, τη Νύφη. Φαλλός και Μήτρα τα ιερά σύμβολα του Γάμου.

Μετά την ΠΟΡΕΙΑ έρχεται το ΟΡΑΜΑ.

ΟΡΑΜΑ

Εκεί μαθαίνουμε ότι ουσία του Θεού είναι ο ΑΓΩΝΑΣ. Απ’ αυτόν γεννιέται ο πόνος, η χαρά, η ελπίδα και ο κύκλος δεν κλείνει ποτέ. Για να δεις όμως τον Θεό πρέπει να ζεις στην Έκσταση, να παλεύεις να στερεώσεις τον λόγο. Τότε μόνο θα Τον δεις κι αυτό θα αναγνωρίσει τον Εκστατικό, τον Γιο του.

Το ΟΡΑΜΑ ακολουθεί Η ΠΡΑΞΗ.

Πρώτα, Η ΣΧΕΣΗ ΘΕΟΥ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΥ. Ο Καζαντζάκης μας τονίζει πως η πράξη είναι η πιο ιερή μορφή της θεωρίας. Δεν πρέπει να βλέπεις τη Δημιουργία, αλλά να δημιουργείς. Χρέος μας να προσαρμόσουμε τον ρυθμό της ζωής μας με αυτόν του Θεού. Χρέος μας να σώσουμε τον Θεό για να σωθούμε. Ο Θεός του Καζαντζάκη είναι αδύναμος, δεν είναι σοφός και φωνάζει βοήθεια. Ο άνθρωπος οφείλει να ακούσει την Κραυγή Του και να πολεμήσει μαζί Του.

Ακολουθεί Η ΣΧΕΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΥ.

Εδώ, αποκαλύπτεται ότι ο Θεός είναι άνθρωπος και ο άνθρωπος προσπαθεί να γίνει Θεός. Γι’ αυτό και η Κραυγή μας πρέπει να είναι σαν το φως που φεύγει από ένα άστρο. Πνοή του Θεού είναι ο Έρωτας, αλλά μόνο οι πεινασμένοι, οι άναρχοι και οι αλήτες θα βρουν τον Θεό. Χρέος μας να βάλουμε φωτιά και να καθαρίσει η γη. Ανώτατη αρετή, η μάχη για την ελευθερία.

Τέλος, Η ΣΧΕΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΗΣ.

Σε αυτό το σημείο υπάρχει η εντολή “Βάλε τάξη στη ρεούμενη αναρχία του κόσμου”. Μόνο η βαθιά κατανόηση του Ορατού δημιουργεί τον Θεό (αφήνοντας το Αόρατο ελεύθερο). Με το σώμα και πνεύμα σμιλεύουμε την ύλη. Ο Θεός πιάνεται από τον κόσμο μας και συνεχίζει την πορεία του. Σε αυτήν δύο αντίθετοι, σφοδροί άνεμοι συγκρούονται στην καρδιά και στο σύμπαν: Το αρσενικό και το θηλυκό. Η σύγκρουση αυτή υπάρχει ΠΑΝΤΟΥ. Η αγωνία του σύμπαντος ξεσπά σε κάθε ζωντανό και τότε ο Θεός κινδυνεύει. Θέλει να ξεφύγει. Σε αυτή την κατάσταση ο ΤΡΟΜΟΣ και η ΣΙΓΗ υπάρχουν μόνο. Ανάμεσα τους μια Φλόγα.

… ΚΑΙ Η ΣΙΓΗ

Η Φλόγα αυτή είναι η ψυχή του ανθρώπου και πρέπει να καίει και να δημιουργεί. Πάντα. Πρέπει να γεννά φως. Εκεί θα δεις την “κόκκινη γραμμή που ανηφορίζει”. Η φωτιά είναι η απάντηση στα μεγάλα, διαχρονικά, υπαρξιακά ερωτήματα. Η φωτιά ξεκλειδώνει το σύμπαν της ύπαρξης. Η φωτιά θα καθαρίσει και θα εξαφανίσει τη Γη. Η φωτιά γεννά, σκοτώνει, προχωρά… Ο άνθρωπος γεννήθηκε και βρίσκεται ανάμεσα σε δυο φωτιές. Για να πάρει μπρος ο κόσμος πρέπει να ξεκινήσει ένας μανιασμένος χορός. Τότε, “ολομεμιάς ο ρυθμός της γης γίνεται ίλιγγος, ο χρόνος εξαφανίζεται, η στιγμή στροβιλίζεται, γίνεται αιωνιότητα. Το κάθε σημείο, -θες έντομο, θες άστρο, θες ιδέα- γίνεται χορός”. Τότε το σημείο ελευθερώνεται και έρχεται Η ΣΙΓΗ.

Ο ανώτατος βαθμός άσκησης. Η ΣΙΓΗ είναι απόλυτη σοφία κατακτημένη μετά από ΑΓΩΝΑ και εκπλήρωση των άθλων. Είναι η στιγμή που ο άνθρωπος δένεται με την Άβυσσο. Πλέον, η μάχη φεύγει από το νοητό και υλικό πεδίο. Πάει στο Αόρατο. Όλο αυτό δεν μπορεί να ειπωθεί και μέσα στη βαθιά ΣΙΓΗ ο Καζαντζάκης γράφει και λέει το “Πιστεύω” της ανθρωπότητας καταλήγοντας πως “ΚΑΙ ΤΟ ΕΝΑ ΤΟΥΤΟ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ”. Δεν υπάρχει το “ΕΝΑ” της Δημιουργίας. Αυτός είναι και ο ακατάλυτος, ασταμάτητος Αγώνας. Να δημιουργείς. Η Δημιουργία μόνο πλησιάζει την αρχή του απείρου.